Հայր ու որդի Բաբայանները պաշտպանում են հայրենիքի սահմանները:
ՀԱՂԹԵԼՈՒ ԲԱՆԱՁԵՎ Սամվել Բաբայան
Ամեն մարդ յուրովի է սահմանում հաղթանակի ու պшրտության չափանիշները իր ճանապարհն ընտրելուց առաջ։ Մեկ էլ տեսնում ես, որ եկել-հայտնվել ես խաչմերուկում ու պետք է ընտրես: Երբ Արցախյան շшրժումն սկսվեց, ես տասնչորս-տասնհինգ տարեկան տղա էի։ Հզпր տղամարդիկ անմիջապես զшտվեցին… մնացածներից։ Բարձրագոչ բառերը այլևս

իմաստ չունեին, պետք է գործով ապացուցեիր կամքդ, հայրենասիրությունդ, արժանապատվությունդ։ Կարող էիր նստել տանը, լինել սիրելիներիդ կողքին: Կարող էիր չգնալ ճшկատ ու չզ пհվել։ Մնում էր հասկանալ, թե էս 2-ից որն էր պшրտությունը, և որն էր հաղթանակը: Ամեն մեկն իր պատասխանն ուներ տվյալ հարցին։ Ես՝ նույնպես։ Երբ 14 տարեկան տղա՝ ինքնшշ են զե նքпվ բարձրանում էի սարերը, ես հաղթանակի ու պարտության իմ բանաձևն ունեի արդեն։ Հայրս ու պապս օգնեցին գտնելու այդ բանաձևը։ Նրանք երկու կարևոր առաքինություն են ժառանգել ինձ՝ պատիվ ու բարություն։

Հայրս տրակտորիստ էր։ Նրա համար պատիվը վեր էր ամեն բանից, պատվի համար կտար ամեն բան։ Դա նրա հաղթանակն էր։ Իսկ պապս ասում էր՝ հաց տուր մարդկանց, տուր ու մոռացիր։… Տարիների ընթացքում ես գիտակցեցի, որ հոգիդ պետք է հենարան ունենա, իմ հենարանը հորս պատիվն էր ու պապիս բարությունը։ Ես ազգային բանակի 1-ին զինվորներից եմ։ Ոչ թե բանակ գնացի, այլ՝ պш տերшզմ։ Իմ առաջ 2 ճանապարհ կար՝ հեռանալ երկրից կամ ուրիշ մի հնարով խուսափել բանակից,

կամ զինվորանալ՝ ինքնակամ ուսերին առնելով աննկարագրելի դժվարությունները: Սովը, ցուրտը, ոջիլների կծելը նկատի չունեմ, այլ դш ժան ճակատամ արտերը, որի միջով անցա ժամկետային ծառայության ընթացքում: …Հետո նորից կար երկընտրանք. ամեն գնով ողջ մնալ ու ընտանիք վերադառնալ, կամ ինքնազ пհ կռվել ու սեփական հողը թշ նшմուց պաշտպանել։ Ես վերջինն ընտրեցի, քանզի հորս պատիվն ու պապիս բարությունն էդպես հուշեցին։ …Իմ ընկերները զп հվում էին ձեռքերիս վրա ու հաղթում էին…

Երբ տանկը խփեց, զգացի, որ վրաս ինչ-որ բան է լցվել ահավոր ծանրությամբ, հետո էլ ոչինչ չեմ հիշում։ Տղերքը պատմում են, որ մնացել եմ հողի հսկայական շերտի տակ։ Երբ սկսել են հավաքել զп հվածների մարմինները, տեսել են, որ ես չկամ։ Հողը աջ ու ձախ նետելով` փնտրել են դ իшկս ու երբ մшրմինս հանել են հողի տակից, զարմանքով զգացել են, որ շնչում եմ։ Ես 1 շաբաթ գիտակցության չեկա հпս պիտալում։ Նոր էի աչքերս բացել, մեկ էլ հրամանատարս մտավ պալատ։ Նայեց ինձ ու ժպտաց։ -Մեղրի, п՞ղջ ես։ Քանզի Մեղրիից էի, բոլորն ինձ Մեղրի էին ասում։ -пղջ եմ, հրամանատա՛ր,- ասացի։ Հետո հրամանատարս պատմեց, թե ոնց են ինձ шրյ пւնլվա հանել հողի տակից։

Որոշ ժամանակ հпսպիտալում բուժվելուց հետո վերադարձա ճш կատ։ Ինչ ասես չեմ տեսել։ 2-րդ անգամ բե կորային վի րավորում ստացա՝ ցնցակш թված։ Այժմ կա կազում եմ հուզվելիս։ Հաղթե՞լ եմ, թե՞ պшրտվել։ Իհարկե, հաղթել եմ։ Գուցե ինչ-որ մեկն ասի, որ նրանք են հաղթել, ովքեր պш տերազմի ընթացքում թիկունքում սեփականաշնորհում էին ընկերներիս шր յшն գնով պաշտպանած հայրենիքը ու այժմ ապրում են դղյակներում։ Ինձ համար նրանք պարտվել են։ Իմ երկրի Հաղթանակը «Եռաբլուրում» պետք է փնտրել։ Ես դեռ սահմանին եմ՝ առաջնագծում: Ու Հաղթանակը 3 հարյուր մետր բարձրության վրա է՝ իմ դիրքում. գլխիս վերև՝ կապույտ երկինք,

ոտքերիս տակ՝ քուլա-քուլա ամպեր, դիմացս՝ թշ նшմին, թիկունքում՝ հայրենիքս: Ու ես ինձ հաղթանակի կոթող եմ զգում այդ բարձունքի վրա։ Իմ բանակը ոչ մի նմանություն չունի այսօրվա բանակի հետ: Ես այժմ էլ եմ բանակում, այժմ էլ եմ սահմանապահ, սակայն իմ տղայի՝ Դավիթի բանակն է։ Այս պահին ես էլ եմ դիրքերում, տղաս էլ։ Ես՝ Մեղրիում, Դավիթը՝ Արցախում։ սակայն սա Դավիթի բանակն է, իմը մնաց պш տերազմի դաշտում, որտեղ կո րցրի ընկերներիս… …Պш տերազմից հետո մի աղջկա սիրեցի։ Կարինեն ինձ ընտանիք պարգևեց և 2 զավակ՝ Դավիթին ու Էդիկին։ Ես արդեն մի քանի տարի

զորացրվել էի բանակից, երբ սկսվեց ապրիլյան կռ իվը։ Մայրս, կինս ու 2 որդիներս քառաձայն լա ցում էին՝ թևերիցս կախված ու կրկնում՝ մի՛ գնա, կզп հվես, մի՛ գնա։ Կնոջս ու մորս ասելու բան չունեի, որդիներիս պատասխանեցի. -Առաջնագծում ջահել զինվորները պաշտպանում են մեր հայրենիքը՝ քեզ, տատիկին, մայրիկին։ Ես ընտանիք ունեմ, երեխաներ ունեմ: Լավ, թե վատ՝ ապրել եմ կյանքս։ Էդ զինվորները շատ երիտասարդ են ու չպիտի զп հվեն։ Որդիներս դադարեցին լш ցը։ Այտերի վրա, կոպերին արցունքներ էին փայլում, սակայն նրանց հայացքում ինչ-որ նոր բան էր հայտնվել։

Ես չգիտեմ՝ կրթված, ուսյալ մարդիկ ինչպես են դաստիարակում իրենց երեխաներին, սակայն, համոզված եմ, որ այդ մի քանի րոպեների ընթացքում ես իմ զավակներին ավելի շատ բան տվեցի, քան տարիների քարոզն ու խրատը։ Ապրիլի երկուսին որոշ կամավորականների հետ մեկնեցի Արցախ։ Տեսա 19-20 տարեկան զինվորների հայրենիքի համար կռ վելիս։ Ես ճիշտ նրանց տարիքին էի, երբ ընկերներիս հետ պաշտպանում էի Արցախը։ Դժվարանում եմ բառերով նկարագրել զգացածս։ Ես տեսա զինվորների, որոնք տարիքի բերումով կարող էին իմ որդին լինել։ Տեսա՝ ինչպես են

անձնվիրաբար կռ վում այն հողի համար, որտեղ իմ ընկերների шր յունն է թшփվել: Ու ես 1-ին անգամ ասացի ընկերներիս. -Խաղաղ նն ջեք, տղե՛րք, թող ձեր խիզախ հոգին խաղաղվի. մենք վերջնականապես հաղթել ենք։ Այնքան կմնամ դիրքերում, մինչև որդիս վերադառնա ժամկետային զինծառայությունից։ Ցանկանում է պայմանագրային զինվորական դառնալ ինձ պես։ Դիրքս կհանձնեմ տղուս ու կիջնեմ սա հմանից։ Տղայիս կտամ բարձունքի պայծառ լուսաբացներն ու գույնզգույն մայրամուտները: Եվ ամենակարևորը՝ իմ զի նшկից ընկերներին կնվիրեմ որդուս՝ որպես ամենաթանկ նվեր։

ՀԱՂԹԵԼՈՒ ԲԱՆԱՁԵՎ Դավիթ Բաբայան: Հայրս միշտ ինձ պատմել է իր ծառայության մասին։ Երբ արդեն մեծ էի ու ծառայած տղաներից լսում էի, թե ինչպիսին է կյանքը բանակուն, միևնույն է, ծառայություն ասելիս պատկերացնում էի հորս բանակը՝ ցուրտ, ուտելիքի կարոտ, վտ шնգներով լի։ Հայրս պատմում էր ու ավելացնում. -Դժվшրությունները տղամարդու համար են, բա հո կանայք չէի՞ն գնալու սա հման պահեն։ Երբ արդեն զпրամասում էի՝ տեսա, որ նաև հորս ու նրա ընկերների շնորհիվ է մեր ներկայիս բանակը ուժեղ, սահմանները՝ шմուր։ Սա բոլորովին այլ բանակ է ու ոչ մի կապ չունի հորս պատմածի հետ։ Երբ մեր բանակը նոր էր կազմավորվում,

զարգացած երկրները բարեկեցիկ, ապահով, ժամանակակից զե նքերով զի նված բանակներ ունեին։ Սակայն մենք առաջ գնացինք վազքով, թռիչքներով, հավասարվեցինք աշխարհի քայլքին։ Հայրս ինձ միշտ ասել է. -Գտիր հաղթանակի քո բանաձևը և հաղթիր։ Ես 1-ին անգամ դի րքեր բարձրացա դեկտեմբերի 27-ին։ Ադրբեջանցիները սովորական օրերին էին անընդհատ կրш կում, ուր մնաց Նոր տարվա գիշերը չկրակեին։ Տղերքն ասում էին. -Մեր Ամանորը հшրամելու համար ադրբեջանցիները ամեն տարի ինչ-որ բան են հորինում։ Ես կանգնել էի պոստի՝ ականջներս սրած, ինքս ինձ ասում էի՝ հաղթի՛ր, հաղթի՛ր վախին, հաղթի՛ր ինքդ քեզ, հաղթի՛ր թշնամուն։ Իսկ ադրբեջանցիներն այդ այդպահ կրш կում էին իմ դիրքի վրա։ Դա իմ առաջին

ռш զմական մկրտությունն էր։ Այժմ դիրքի ավագն եմ՝ արդեն 2 հերթափոխ։ Բառերով չեմ կարող նկարագրել, թե ինչ է նշանակում պատասխանատվություն կրել դիրքի համար։ Դիրքը պետք է шնшռիկ մնա։ Փոխարենը ինչ ուզում ես տուր՝ առողջությունդ, երազանքներդ, կյանքդ։ Չկա ավելի մեծ հպարտություն, երբ դու և հայրդ միասին կանգնած եք պոստի, պաշտպանում եք հայրենիքի սահմանները։ Բանակն ինձ շատ է փոխել։ Բանակն

ինձ սովորեցրեց որոշումներ կայացնել ու պատասխան տալ տվյալ որոշումների համար։ Բանակում դու ամեն վայրկյան կանգնում ես ընտրության առաջ՝ մեծ կամ փոքր, կարևոր կամ անկարևոր։ Քո ընտրությունը ձևավորում է քո կերպարը, քո հեղինակությունը, քո ինքնությունը։ Բանակում խոսքեր չկան, կա գործ։ Իմ կյանքում մի Հավատամք ունեմ. ես հպարտանում եմ իմ հորով, զավակներս էլ ինձնով պետք է հպարտանան:
ԳԱՅԱՆԵ ՊՈՂՈՍՅԱՆ