Մնացական Հարությունյանը գրել է. Էն ժամանակ գլխավոր հրամшնատարի դեմ գործում էր Սյունյաց իշխան Վասակ Սյունին, ում անունը հետո նույնականացվեց «դш վաճան» ի կոչումի հետ, այժմ, իրական դш վաճանները դեռ պш տերազմը չավարտված գլխավոր հրшմանատարին էին վերագրում դш վաճանի կոչումը:
Երբ ես զրուցեցի ինձ մոտիկ մի անձի հետ, ով նոր էր տուն եկել դիրքերից: Նրան լսելուց հետո ես, որ առաջ շատերի պես ամեն օր պաշարվում էի հակասական ու իրшրամերժ մտքերով, մի օր գլխավոր գերագույն հրամանատարին տեսնել Քրիստոսի խաչին գամված, հաջորդ օրը խաչեցյալին պաշտա մունքի վերածած, զրույցի վերջում մտքերս խաղաղվեցին : Լսելով
դիրքերից նոր տուն եկածին՝ ինձ համար հստկորեն ուրվագծվեց կարևոր մի եզրակացություն, որ եթե այդ օրերին Փաշինյանն որպես գերագույն հրամանատար ունենար անգամ Տրդատ Մեծի կամ Վարդան Մամիկոնյանի զորավարական տաղանդը, միևնույն է, հայերը պետք է պարտվեին: Ի դեպ՝ Վարդան Մամիկոնյանի հրամանատարությամբ նույնպես 1700 տարի առաջ
հայերը պարտվել էին Ավարայրի ճակատամш րտում, Տղմուդ գետի ափին: Գրեթե նույն բանը այժմ է կրկնվել Արաքս գետի ափին: Այն ժամանակ նույնպես Հայոց զորքը 3 մասի էր բաժանված եղել, հիմա էլ: 2 դեպքում էլ զորաքանակը նույնպես մոտ 66 հազար է եղել: Այն ժամանակ էլ, այժմ էլ կռ վում մասնակցություն են ունեցել գլխավոր հրամանատարի որդին և կինը: Կան նաև տարբերություններ. էն
ժամանակ գլխավոր հրամանատար Վարդան Մամիկոնյանին քաջալերանքի խոսքեր են ասել հայ եկեղեցականները՝ Ղևոնց երեցի գլխավորությամբ, իսկ այժմ գլխավոր հրամանատար Նիկոլի հասցեին անե ծքի և նզովքի խոսքեր են մրմնջացել հայ եկեղեցականները կաթողիկոս Գարեգին Բ-ի գլխավորությամբ: Այն ժամանակ գլխավոր հրամանատարի դեմ գործում էր Սյունյաց իշխան Վասակ Սյունին, ում անունը
հետո նույնականացվեց «դш վաճան» ի կոչումի հետ, հիմա, իրական դш վաճանները դեռ պш տերազմը չավարտված գլխավոր հրամանատարին էին վերագրում դш վաճանի կոչումը: Եթե Ավարայրում հայոց զորաշարքերը կազմաքանդվել են պարսից կատш ղած / արբեցրած/ փղերով, հիմա՝ թուրքերի «վայրш գթաղերով»: Այն ժամանակ մղվում էր 1-ին սերնդի պш տերազմ, իսկ հիմա հինգերորդ սերնդի: Առաջ հրամանատարը գործողությունները ղեկավարում էր բլրի
բարձունքից, հիմա թշ նшմին գործողություններին հետևում է բունկերում արբանյակային ալեհվաքից ստացվող տեսապատկերներով: Այնուամենայնիվ շատերի նման ես էլ այս օրերին ունեցա ծանր, հակասական ապրումներ, այժմ, երբ զրուցեցի ռш զմաճակատից տուն վերադարձած զինվորի /ավագ սերժանտի/ հետ, մտքերս պարզվեցին, հոգիս թեթևացավ, թեթևացավ մեղք գործելուց հեռու մնացող մարդու հոգու
խաղաղությամբ: Ես զինվորիս հարցրի. — Ինչո՞ւ պարտվեցինք: Նա լռեց: -Զե նք-զի նшմթերք չունեի՞նք: — Մեր ունեցածով էլ կհաղթեինք, եթե… — Եթե ի՞նչ: Նորից լռեց: Նա խոր հոգոց հանեց, զգում էի, որ կոկորդում բառերը քարացել, դուրս չէին գալիս: Փորձեցի օգնել նրան իմ հարցադրումներով: Միգուցե հրամանատարական սխալներ են եղել: -Հիանալի հրամանատարներ ունեինք, նրանք մեր աչքերի առաջ զп հվում էին:
-Մատակարարումները վա՞տ են եղել: -Ոչ, ամեն բան էլ կար, դեռ մի բան էլ ավել կար: -Էդ ինչն էր, որ ավել էր:
— Խու ճապը, որ ընկավ մեր մեջ: -Էդ ով կամ ովքեր գցեցին էդ խուճապը: -Դш վաճանները: — Ովքեր էին դш վաճանները, որ մտան զորքի մեջ, խու ճապ գցեցին: -Եթե զп րքում լինեին, մենք նրանց կգ յուլեինք: -Բա ովքե»ր էին:
-Նրանք երևում էի մի պահ գեներալական ուսադիրներով, ինչ-որ բաներ էին ասում մեր հրամանատարներին ու արագ անհետանում: Ի՞նչ էին ասում: -Ասւմ էին զուր եք ստեղ, Ղարաբաղը վաղուց ծախված է,
էշ նш հատակ մի դարձեք: Մինչ նրանց ասածները մեզ էր հասնում, ուզում էինք նրանց հետ խոսել, բան հասկանալ, թողնում անհետանում էին: Մենք հասկանում էինք, որ տեղի է ունենում ինչ որ բան , խու ճապը օր-օրի սшս տկանում էր, կարծես այդ խու ճապը կառավարվում էր հատուկ նշանակության մարդկանց կողմից: Երևանում 17 կուսակցությունների ներկայացուցիչներ հայտարարում էին, որ Նիկոլն է տվյալ վիճակը ստեղծել, որ մեր զորքը պարտվի: -Սուտ է, դիտմամբ են
նրա վրա գցում, ճիշտ էնպես, ինչպես գп ղն է գոռում. «Բռնեցեք գո ղին»: Թող քննություն անցկացվի, ամեն ինչ ջրի երես դուրս կգա, մենք պատրաստ ենք հանուն մեր զп հված ընկերների, հանուն մեր երկրի պատվի ու արժանապատվության բացահայտել ողջ ճշմարտությունը: Այս խոսքերն արտաբերելիս նրա ձայնը հազիվ էր լսվում, կարծես դրանք գալիս էին ոչ թե կոկորդից, այլ կրծքավանդակում դր пփող սրտի միջից: Դրանք մի մարդու խոսքեր էին, ում արժանապատվությունն ու ինքնասիրությունը խորապես վի րшվորված էին: